«Ամեն մի արվեստագետ կարող է, ի միջի այլոց, փորձել նաև գրել օտար լեզվով։ Ես ինքս գրած եմ ոտանավորներ ռուսերեն, ֆրանսերեն, անգլերեն, և, վաստկելու համար, շատ լեզուներով հոդվածներ։ Բայց դրանք մնայուն գործի հետ ոչ մի կապ չունեն։ էպիզոդներ են։ Լեզուն արյուն է, արդ՝ արյունը չի կարելի փոխել։ Լեզուն ոգի է, այդ ոգին չի կարելի աղավաղել։ Դրանք տարրական ճշմարտություններ են։ Կարելի՞ է ռոկոկո ոճով հայ եկեղեցի շինել։ Կարելի չէ, և հայը չի մտնի, այնտեղ չի աղոթի։ Իսկ նրանք, որ ուզում են օտարանալ՝ բարի ճանապարհ, թող օտարանան»։
Կոստան Զարյան , «Դեպի Արարատ» գրքից
Նա հաճախ էր հիվանդանում, գրեթե ամեն տարի: Մեջքը ուժեղ ցավում էր, նստել չէր կարողանում, քայլելն անգամ դժվար էր: Բժիշկները միշտ հանգստացնում էին` այս «անբուժելի» հիվանդությամբ տառապողները երկար են ապրում: Ուղղակի երկու շաբաթ անընդմեջ պետք է դեղեր ընդունել: Բայց նա սովոր էր ցավին դիմանալ` գրեթե դեղ չէր ընդունում, մանավանդ, որ համոզված էր` այս ընթացքում ստեղծելու է մի քանի նոր պատմվածք: Նա գրող էր:
Չորս տարեկան էր, երբ ծնողները որոշեցին Հայաստանից Ֆրանսիա տեղափոխվել: Իհարկե, առաջին տարիները դժվար էին, բայց ընտելացան , տեղավորվեցին, տարիների ընթացքում գնեցին սեփական բնակարան:
Տանը ծնողները հայերեն էին խոսում, բայց տանը այս լեզվով գրված ոչ մի գիրք չունեին: Նրանց միակ որդին սովորում էր հեղինակավոր դպրոցում: Հետո, ծնողների խորհրդով բժշկական բարձրագույն կրթություն ստացավ: Բայց ծնողների պես ատամնաբույժ դառնալը սրտովը չէր: Դեռ բժշկական քոլեջն ավարտելուց առաջ սկսեց պատմվածքներ գրել, իհարկե` ֆրանսերեն` հայերեն թեև հասկանում էր, սակայն գրել-կարդալ չգիտեր: Կամաց-կամաց, իր համար գրեթե աննկատելի, հայտնի գրող դարձավ, այն աստիճան հայտնի, որ կարողանում էր ապահովել իր երիտասարդ ընտանիքի ապրուստը: Կինը ֆրասնուհի էր, բայց ինչպես մեծ գոհունակությամբ ինքն էր արտահայտվում` հայասեր ֆրանսուհի: Օրինակ, երբ որոշեց, որ դուստրը հայերեն գրել-կարդալ սովորի, կինը դեմ չէր: Հիվանդ օրերին կնոջը թելադրում էր իր պատմվածքները, բայց արդեն կես տարի է, նա չկար: Անսպասելիորեն հիվանդացավ ու հանգավ: Հիմա աղջիկն է խնամում նրան…Երեկ եկել էր ուրախ, ինչ-որ գիրք ձեռքին: Հայաստանից էին ուղարկել` հայրիկի հայերեն թարգմանված պատմվածքների ժողովածուն էր:
Հայաստան հաճախ էր գնում, մանավանդ, երբ հայտնի գրող դարձավ: Երբ դիմեցին նրա գործերը հայերեն թարգմանելու առաջարկով, երկար ժամանակ համաձայնություն չէր տալիս: Ցանկանում էր, որ թարգմանիչը ֆրանսերենին հմուտ տիրապետելուց զատ լավ գրող լինի, որ իր «վերադարձը» Հայաստան «չձախողվի»: Մի անգամ, գրողների միջազգային կոնֆերանսում ծանոթացավ մի երիտասարդ հայ գրողի հետ, մտերմացավ, մինչև ուշ գիշեր զրուցեցին, սկզբից` հայերեն, հետո, երբ կինը միացավ զրույցին, անցան ֆրանսերենի:
-Որտեղի՞ց այդքան լավ ֆրանսերեն գիտեք,- հարցրեց կինը երիտասարդին:
-Պապս ֆրանսահայ էր, ինձ հետ աշխատում էր միշտ ֆրանսերեն խոսել,- պատասխանեց նա: Բաժանման պահին պայմանավորվեցին երիտասարդի հետ, որ նա թարգմանի իր մի քանի պատմվածքները հայերեն:
Ժամանակ անց երիտասարդն ուղարկեց երկու պատմվածքների թարգմանությունը: Դուստրը կարդալով դրանք, շատ հավանեց:
-Լսիր,- դիմեց հորը,- ուզում եմ կարդալ քեզ համար:
-Հետո,- պատասխանեց հայրը,- առայժմ ժամանակ չունեմ: Գրիր իմ անունից, որ համաձայն եմ, պատմվածքներիս գիրքը Երևանում տպագրվի: Ավելացրու նաև, որ հրաժարվում եմ հոնորարից:
Սա եղել էր երկու տարի առաջ: Այժմ գիրքը լույս է տեսել: Անկողնում պառկած, խնդրեց աղջկան, որ կարդա գոնե մի պատմվածք ժողովածուից: Ինչպե՞ս է հնչում նրա խոսքը իր սիրած հայերենով: Տարիքի հետ ավելի էր զգում մայրենիի գեղեցկությունը: Դուստրը կարդաց հենց առաջին պատմվածքը, իր համար թանկագին պատմվածքներից մեկը, որ նվիրված էր պապի հիշատակին…
-Հայրի՛կ, ինձ թվում է քեզ դուր չի գալիս`- աղջիկը չէր սխալվում:
-Ապա գտիր ֆրանսերեն օրիգինալը, -ասաց հայրը: Ձեռքն առնելով բնօրինակը, աղջկան կրկին խնդրեց կարդալ հայերեն տեքստը, այս անգամ ավելի դանդաղ:
-Վատ թարգմանությու՞ն է, հայրիկ,- հարցրեց աղջիկը ընթերցումն ավարտելուց հետո:
-Չէ՛, շատ ճիշտ թարգմանություն է, երևի այս գործս այնքան էլ հաջող չէ:
-Ախր դու միշտ ասում էիր, որ սա քո ամենասիրելի պատմվածքներից է: Չգիտեմ, թե՛ հայերեն և, թե՛ ֆրանսերեն տեքստերից ինչ որ խորթություն զգացի, ասես ես չեմ գրել: Եթե ժամանակ ունես, մի անգամ էլ կարդա:
Երկրորդ պատմվածքն ունկնդրելու ժամանակ նույն տհաճ զգացողությունն ուներ: Թարգմանությունը ճիշտ էր, բայց… Երբ աղջիկը կարդալը վերջացրեց, սենյակում տիրեց ծանր լռություն:
-Ինչպե՞ս ես, հայրիկ,- անհանգիստ հարցրեց դուստրը, կարծես հասկանալով հոր մռայլ տրամադրությունը: Նա ոչինչ չպատասխանեց: Քիչ անց ասաց.
-Ամեն ինչ լավ է: Դու երևի հոգնել ես, գնա, հանգստացիր: Ես էլ փորձեմ քնել:
Բայց քունը չէր տանում: Հանկարծ հասկացավ, որ օտար լեզուն, որով գրում էր, իր հոգու համար վանդակ դարձավ: Իր հուզումները, երազները, տանջանքները և հույսերը օտար լեզվի կապանքների մեջ բացարձակապես խորդ են իրեն: Իսկ թարգմանիչն ի՞նչ կարող էր անել` ինքն իր գործը լավ է կատարել: Պարզապես, հայերեն թարգմանությունը բացահայտեց իր համար այն ճշմարտությունը, որ տարիներ առաջ դեռևս երիտասարդ հասակում հասկացավ մեծ Կոստան Զարյանը:
Մի շաբաթ հետո նա մահացավ սրտի կաթվածից:
Գրիգոր Ալեքսանյան
При полном или частичном использовании материалов ссылка на газету "Армянская Церковь" обязательна, при цитировании статьи в интернет-ресурсах гиперссылка на //armenianchurch.do.am обязательна.
Категория: Статьи | 
