 Ինչպե՞ս ընդդիմանամ մեքենայի անտարբեր ընթացքին, որպեսզի մի քիչ էլ հեռացնեմ ինձանից Արցախից հերթական անգամ բաժանվելու տխուր զգացողությունը… Երեխայի նման խռովում եմ ընկերակիցներիցս, արցունքներիցս աղավաղվում են մեքենայի պատուհանից այնկողմ բնապատկերները: Եվ ո՞վ է հնարել բաժանումները, և ի՞նչ ենք փորձում փնտրել ու գտնել մենք` բոլորս, իրարից հեռանալով…
Արցախցի վարորդը փորձում է «մխիթարել» ինձ ղարաբաղյան հյութեղ կատակներով: Բոլորն են վարակված ուրախ տրամադրությամբ, ոչ` ես: Ստեփանակերտում, Քարվաճառում թողել եմ հարազատ, մտերիմ մարդկանց: Չէ, բնավ էլ անհանգիստ չեմ նրանց ճակատագրի համար: Նրանց լավատես մտքերով համակվել եմ այստեղ հայտնվելուս առաջին իսկ օրից: Ինքս՛ եմ ինձ խղճում` կանաչ սարերի այս դրախտը թողած վերադառնում եմ ժխորաշատ նոր Բաբելոնը, ուր ուրիշ է արժեքների համակարգը, որում առաջին տեղում կենցաղային բարեկեցությունն է ու «փայլելու» տենչը:
Խեղճ վարորդը չգիտե, թե ինչ ճար գտնի ինձ իմ վիճակից հանելու համար` կատակները չեն զվարճացնում` ու նա անցնում է սեփական բանաստեղծությունների դեկլամացիային: Պարզ ու համահունչ տողեր են, բարի, սրտաշունչ մտքեր: Ուրիշ որտե՞ղ եք հանդիպել վարորդի, որ ղեկին նստած, պատվիրատուների համար կարդում է չափածո իր գրվածները հայրենիքի, սիրո մասին: Նրա կերպարը ավարտուն դարձնելու համար ավելացնեմ, որ ազատամատիկներից է, նրանցից, ով այսօր էլ` աստված չարասցե, հարկ եղած դեպքում, առանց վարանելու պաշտպան կկանգնի իր լեռներին:
Հայրենիքներն ապրում են հայրենասիրությամբ, ընկնում՝ նրա պակասից:
Գարեգին Նժդեհ
Շահումյանի շրջանի Քարվաճառի երիտասարդ բնակիչներից մեկի` Տիգրանի ներկայությամբ քաղաքի անունը չփորձեք արտաբերել ադրբեջանական նախկին առոգանությամբ` Քելբաջար:
-Ի՞նչ Քելբաջար, սա մեր պատմական Քարվաճառն է, որ Մեծ Հայքի Արցախի Ծար գավառի նշանավոր բնակավայրերից մեկն է եղել: 18 տարի առաջ նրա ազատագրմամբ պատերազմում նախաձեռնությունը վերջնականապես անցավ հայկական կողմին:
Տիգրանը շատ փոքր էր, երբ ծնողները որոշեցին հաստատվել դրախտային այս անկյունում: Այստեղ մեծացավ, առնականացավ ու հիմա անգիր գիտե լեռների բոլոր կածաններն ու արահետները: Զբոսաշջիկներ գալիս, նրան են դիմում Քարվաճառի տեսավայրերը տեսնելու համար: Կան հատուկենտ մարդիկ, ում կողքին ապահով ու անտագնապ ես զգում, ժպիտն էլ դաջվում է շուրթերիդ` «լոխ լավ է»:
Տիգրանը այդպիսիներից է: Նրա այս հատկանիշը անհոգ երիտասարդությանը չվերագրեք: Քարվաճառում անհոգություն չի կարող լինել, իսկ ինքնավստահությունը լեռներից է և քեզ նրանց տեր համարելու զգացողությունից:
Մի ժողովրդի հայրենի հողը չի կարող ուրիշի մնայուն հայրենիքը դառնալ:
Գարեգին Նժդեհ
Այսօրվա Քարվաճառի նշանավոր դեմքերից է մոսկվացի Արմենը, որ երկու-երեք տարի առաջ ռուս կնոջ հետ ինքնակամ թողել է բարեկեցիկ Մոսկվան և հաստատվել Ծարում: Առաջիկայում դեռ կպատմենք այս հետաքրքիր մարդու մասին, կներկայացնենք նրա մտքերը:
Պատմական տեղեկանք. Ծարը պատմական բերդավան է Լեռնային Ղարաբաղի Վայկունիքի շրջանում, Տրտու գետի ակունքի մոտ, Ջերմաջուր առողջարանային ավանից հարավ-արևելք։ Գտնվում է ծովի մակերեսից 2100 մ բարձրության վրա, ընդարձակ լեռնահովտում։ Չորս կողմից շրջապատված է բարձր ձյունապատ լեռներով և վիմահերձ ժայռերով։ Ջրառատ է, ունի բերրի վարելահողեր և արոտավայրեր։ Ծարը միջնադարյան Արցախի և ընդհանրապես Հայաստանի պատմամշակութային նշանավոր օջախներից մեկն էր։ Խաչենի իշխանության շրջանում եղել է Արցախի երեք կենտրոններից մեկը (մյուս երկուսն էին Հաթերքը և
Գանձասարը)։ XIII դարում Ծարը Դոփյանների իշխանական տոհմի նստավայրն էր, որի տիրույթները ընդհանուր առմամբ կոչվում էին
Ծար, Ծարա գավառ կամ Վերին-Խաչեն։ Իրենց շինարարական գործունեությամբ աչքի են ընկել Ծարա իշխաններից ու հոգևորականներից շատերը, հայտնի է եղել հատկապես իշխանուհի Ասփա Օրբելյանը։ 19-րդ դարասկզբին Ծարը ավերվել է թուրքերի ասպատակությունների ժամանակ, հայաթափվել է, և այստեղ բնակություն են հաստատել քրդերը։ 1921 թ Վայկունիքի շրջանի հետ բռնակցվել է Խորհրդային Ադրբեջանին, մտել է Քելբաջարի շրջանի մեջ: Խորհրդային շրջանում բարբարոսաբար ոչնչացվել է Ծարի
պատմամշակութային հուշարձանների մեծ մասը։ Այսօր Ծարն ունի մի քանի տասնյակ ընտանիք բնակչություն և դպրոց, որտեղ և դասավանդում է մասնագիտությամբ անգլերենի ուսուցչուհի Սվետան` Արմենի կինը: Ասում են` աշակերտները հրաշալի տիրապետում են անդրծովյան այդ լեզվին: Այլ կերպ` ինչպե՞ս, եթե ուսուցչուհիդ ավարտել է հռչակավոր Մորիս Թորեզը, իսկ դասարանում մեկ, մեկուկես աշակերտ է: Այս վերջին փաստը մանկությունն ու երիտասարդությունը Օստեժենկայում անցկացրած Արմենին հանգիստ չի տալիս: Չի դադարում զարմանալ` ինչպե՞ս է, որ մեր ժողովրդի շարքերում չկա երկու- երեք ընտանիք, որ ցանկություն հայտնի վերաբնակվել դրախտային այս անկյունում: Դա կոգևորեր շատերին, ու Ծարը վերստին կծառայի իր զավակներին: Ի դեպ, Ծարի մեղրը մեղրների թագուհին և կամ թագավորն է` ինչպես կհամարեք:
Հայրենապաշտպան դաստիարակություն` ահա մեր փրկության խարիսխը: Գարեգին Նժդեհ
Իրիկնացող օրվա գույները թատերաբեմի հատուկ էֆեկտներ են հիշեցնում: Նորահայտ մտերիմներիս հետ տեղավորվում ենք պատշգամբում: Լեռների տեսքով դեկորացիաները թե՛ սահմռկեցուցիչ են, և թե գոտեպնդող:
-«Դրացիները» է՞ն լեռան ետևն են,- հեգնանքախառն հարցնում ենք Տիգրանին: Պատասխանին լարված սպասում են ամերիկահայ Գևորգը, իր ուկրաինուհի ընկերուհու հետ, գերմանաբնակ, ծագումով Պուրճ Համութեցի էկոլոգ Ջոնը, պարսկահայ մի երիտասարդի հետ: Համացանցի միջոցով ծանոթանալով միմյանց հետ, գտնելով կյանքի ու գոյի վերաբերյալ համընկնող տեսանկյուններ, որոշել են գալ Քարվաճառ , հետագայում այստեղ հաստատվելու ակնկալիքով, ու հիմա ամենագետ Տիգրանը նրանց մանրամասն ներկայացնում է իրերի դրությունը:
- Չէ, էն մյուսի,- հանգիստ պատասխանում է Տիգրանը: Ու ես հիշում են արցախցի Կիմա տարօրինակ անունով 83-ամյա ծերունու խոսքը:
-Թորքը կռվել չգիտի, կարալ չի: Թորքինը կամ գողությունն է, կամ էլ չոբանությունը:
Հ. ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
При полном или частичном использовании материалов ссылка на газету "Армянская Церковь" обязательна, при цитировании статьи в интернет-ресурсах гиперссылка на //armenianchurch.do.am обязательна.
Категория: Статьи |
